گزارش موردی

امروزه، بیمه از مهم ترین وضروریترین نهادهای اقتصادی و اجتماعی است که برای نیل به هدف توسعه اجتماعی و اقتصادی لازم است. هرچند علمای شیعه، مشروعیت بیمه را فیالجمله پذیرفته اند، ولی اغلب علمای اهل سنت، مشروعیت بیمه را مورد تردید قرار داده اند. ضرورت نهاد بیمه برای توسعه اقتصادی و اجتماعی از یکطرف و مناقشات فقهی و حقوقی مربوط به بیمه از طرف دیگر باعث شده تا محققین شریعت با استفاده از عقود شرعی، مکانیسم بیمه ای جدیدی خلق نمایند که به عقیده آنها از عناصر ربا و قمار و غرر و... عاری است. ماحصل تلاش دانشواران شریعت در خلق این مکانیسم، درحال حاضر تحت عنوان صنعت تکافل متبلور شده است. هم اکنون تکافل به صورت صنعتی نوظهور در اکثر کشورهای اسلامی و در برخی کشورهای اروپایی فعال است. این شماره گزارش موردی، ترجمه گزارش شماره5 سال 2008 سیگما است. در فصل اول این شماره، بخش بیمه بازارهای نوظهور و متغیرهای کلیدی بیمه ای آنها، پیشرفت های حاصل شده در این بخش برای اقتصادهای نوظهور و تأثیر رکود جهانی و آشفتگی بازارهای مالی بر بخش بیمه این اقتصادها مورد بررسی قرار میگیرد. در فصل دوم، ضمن طرح اختلاف نظرها در مورد بیمه های مرسوم، ریشه های تأسیس بیمه اسلامی مورد بحث قرار میگیرد. به طور کلی در این گزارش، بین بیمه اسلامی و تکافل، تمایز ایجاد شده است. درحالیکه بیمه اسلامی به همه مفاهیم بیمه اسلامی اعم از تعاونی انتفاعی و غیرانتفاعی اشاره دارد. تکافل مشخصاً به الگوی بیمه ای تعاونی انتفاعی اطلاق میشود که در آن، صندوق های مجزایی برای بیمه گذاران و سهام داران مورد استفاده قرار میگیرد. با اینکه تکافل برپایه تعاون بنا شده است و فعالیت آن از برخی جنبه ها، مشابه شرکت های تعاونی است اما امروزه، اکثریت شرکت های تکافلی به عنوان شرکت های سهامی فعالیت میکنند. ویژگیهای تکافل از دیگر موضوعات مطرح شده در این گزارش است. از مزایای گزارش حاضر، طرح الگوهای تکافل در قالب های وکالت، مضاربه، مختلط (وکالت و مضاربه) و وقف است که اطلاعات مناسبی در این زمینه برای محققین ارائه میکند. در ادامه، پنج بازار عمده بیمه اسلامی، شامل مالزی، اندونزی، عربستان، امارات متحده عربی و بحرین به تفصیل مورد بررسی قرار میگیرند. از دیگر مباحث مطرح شده در این گزارش، عبارت فقهای شریعت و امثال آن، شامل تمام فقها و علمای شریعت از تام فرقه ها و مذهب های اسلامی نیست، بلکه دربرگیرنده فقهایی است که مشروعیت بیمه های مرسوم را مورد تردید قرار داده اند که اکثریت فقهای اهل تسنن در این مجموعه قرار میگیرند، اگرچه در میان فقهای شیعی نیز مخالفان برخی رشته های بیمه ای مرسوم وجود دارند.